Historisch Poortgebouw gerestaureerd en opnieuw in het wit

Na bijna een jaar restauratiewerken is het historische Poortgebouw van het Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve in Eeklo zo goed als klaar. Het resultaat van de grondige restauratie werd op 20 februari voorgesteld aan de pers in aanwezigheid van gedeputeerde voor Patrimonium Leentje Grillaert. Opvallend: het gebouw zit opnieuw in het wit en daar zijn goede redenen voor.

Het gebouw dateert van de 13de eeuw en is het oudste gebouw van Eeklo, vermoedelijk zelfs het oudste gebouw van het hele Meetjesland. Het Poortgebouw bevond zich in erg slechte staat. In 2018 waren al hoogdringende stabiliteitswerken uitgevoerd. “De restauratie van het Poortgebouw zorgt er alvast voor dat het beschermde monument ook voor de komende generaties erfgoedliefhebbers gered is. We zijn fier dat we dit met de provincie Oost-Vlaanderen hebben kunnen verwezenlijken”, zegt gedeputeerde Leentje Grillaert. “De fundamenten zijn verstevigd, het slechte metselwerk is vervangen, het dak is vernieuwd, er zijn nieuwe ramen en poorten gestoken naar het oorspronkelijke model. Binnen is het rotte houtwerk vervangen en zijn de vloeren gereconstrueerd. De oude latrines die dichtgemetst waren, zijn open gemaakt en zijn zoals vroeger weer zichtbaar in het interieur.”

Zware vorstschade

Daar bleef het niet bij. Op oude foto’s van de Huysmanhoeve bleek al dat het 13de eeuwse Poortgebouw vroeger wit was. Die witte laag is geen gewone verf. Het is een zeer dunne pleisterlaag. Oude gebouwen en hoeves werden vroeger opgetrokken in stenen die niet vorstbestendig waren. Dat ‘kaleien’, zoals het aanbrengen van de pleisterlaag heet, was een beschermlaag tegen vorstschade. Er zijn nog oude Vlaamse hoevegebouwen waarbij die techniek gebruikt wordt.

Op foto’s die dateren rond 1940 kan je nog de witte laag op het Poortgebouw zien maar waren er al duidelijke slijtagesporen zichtbaar. Dit betekent dat het gebouw voor de jaren ‘40 wellicht een laatste keer gekaleid is geweest en daarna niet meer. Dat het metselwerk van het Poortgebouw decennia lang was blootgesteld aan de weersomstandigheden heeft het gebouw geen goed gedaan.

Robbe Castelein van aannemer Arthur Vandendorpe. “In totaal hebben we 50 vierkante meter metselwerk moeten vervangen. De stenen die gebruikt waren voor het Poortgebouw zijn niet vorstbestendig. Omdat de beschermlaag verdwenen was, zagen we heel wat gebarsten stenen, maar ook hele scheuren in de muren. Op sommige plaatsen hebben we inox baren in de muren aangebracht om het metselwerk samen te houden. De stukken die er te erg aan toe waren hebben we vervangen door nieuwe stenen die zoveel mogelijk lijken op het oorspronkelijke materiaal. Het was een heel karwei om zoveel mogelijk historisch materiaal te bewaren.”

Witte beschermlaag

Om te vermijden dat nieuwe schade zou optreden, moet het gebouw goed beschermd worden. “En dat kan alleen door het hele gebouw opnieuw te kaleien”, zegt Helena Vanderstraeten van architectenbureau Bressers dat de werken begeleid heeft. “Mochten we dat niet doen, dan zou er binnen enkele jaren opnieuw schade optreden. De enige oplossing was dus om opnieuw een kaleilaag aan te brengen die we daarna overschilderd hebben met een duurzame verf. We hebben verschillende stalen laten plaatsen om het beste resultaat te verkrijgen. We wilden dat je door de verf nog altijd de grilligheid van de steen en de verschillende bouwfases door de eeuwen heen kan blijven zien.”

Het overschilderen zal om de zoveel jaar opnieuw moeten gebeuren. De kaleilaag zelf hoeft niet opnieuw gedaan te worden als het schilderwerk goed onderhouden wordt.

Beperkt toegankelijk

Het Poortgebouw zal af en toe opengesteld worden voor publiek maar zeer beperkt. Vzw Plattelandscentrum Meetjesland dat de Huysmanhoeve uitbaat in opdracht van provincie Oost-Vlaanderen lichtte de plannen toe. “Het Poortgebouw is een ZEN-monument: zonder economisch nut. Dit houdt beperkingen in van wat er mogelijk is in het gebouw. Bovendien zit je met veiligheidsbeperkingen omwille van brandveiligheid en evacuatiewegen. We willen als beheerder wel spelen met het iconische en unieke karakter van het gebouw. We zullen het Poortgebouw openstellen tijdens bijzondere momenten zoals Open Monumentendag of Erfgoeddag. Mensen zullen op afgesproken dagen onder begeleiding het Poortgebouw kunnen bezoeken. Daarnaast denken we er ook aan om binnen kleine activiteiten te organiseren zoals workshops of vertelnamiddagen. En we dromen van een ‘artist in residence’ waarbij een kunstenaar in het Poortgebouw verblijft en tegelijk iets kan bijdragen aan de ziel en de ontwikkeling van de Huysmanhoeve.”

Zelf bezoeken? Het kan op 7 april!

Het publiek krijgt een eerste kans om het Poortgebouw onder begeleiding te bezoeken op zondag 7 april als de Huysmanhoeve een groot openingsfeest organiseert.

De hele restauratie heeft een kostenplaatje van 600.000 euro waarvan de Vlaamse overheid 60 procent en de provincie Oost-Vlaanderen de overige 40 procent heeft betaald.